Fitoestrogeny są naturalnymi związkami aktywnymi, obecnymi w niektórych roślinach i pokarmach roślinnych. Mogą one wpływać na ludzki organizm w bardzo podobny sposób jak estrogen naturalnie wytwarzany hormon żeński. W tym artykule przedstawiamy korzyści zdrowotne i ryzyko związane z obecnością fitoestrogenów w diecie. Wymieniamy także pokarmy bogate w specyficzne związki, obecne w naszej żywności.
Fitoestrogeny lub estrogeny pokarmowe są naturalnie występującymi związkami występującymi w roślinach. Wiele z tego rodzaju produktów spożywczych jest uznawana jako istotna część zdrowej i zbilansowanej diety. Obecny w kobiecym organizmie estrogen to bardzo ważny hormon, który reguluje m.in. cykl menstruacyjny. W okresie adolescencji estrogen odgrywa także ważną rolę w rozwoju kobiecych piersi, a także ograniczenia ilości włosów pod pachami i włosów łonowych. Jego dość wysoki poziom powinien utrzymywać się aż do okresu menopauzy, do kiedy kontroluje regularne miesiączki kobiety.
Jak działają fitoestrogeny?
Fitoestrogeny naśladują w swoim działaniu estrogen, ponieważ ich struktura chemiczna jest bardzo podobna do tego ludzkiego hormonu. Kiedy dostają się do organizmu wraz z pokarmem, receptory estrogenu w organizmie traktują je tak, jakby były estrogenami. Z tego powodu mogą zaburzać gospodarkę hormonalną, ponieważ przekłamują informacje dotyczące prawidłowych poziomów związków regulujących wiele funkcji organizmu.
Jednak fitoestrogeny nie wiążą się z receptorami estrogenowymi tak mocno jak estrogeny wytwarzane przez organizm, więc ich działanie może być słabsze. Kiedy jednak spożywa się w dużych ilościach żywność pochodzenia roślinnego, która zawiera fitoestrogeny, może mieć ona istotny wpływ na poziom wytwarzanego w organizmie estrogenu. Z tego powodu związki te są znane jako dietetyczne estrogeny.
Produkty zawierające fitoestrogeny obejmują głównie:
- warzywa,
- owoce,
- niektóre ziarna i orzechy,
- rośliny strączkowe.
Na rynku dostępne są również suplementy fitoestrogenów, ale w przypadku potrzeb, lepszym rozwiązaniem jest uzyskanie ich z naturalnych źródeł żywności.
Korzyści z obecności fitoestrogenów w diecie
W pewnych okresach życia fitoestrogeny mogą pomóc w naturalnej regulacji zaburzeń równowagi hormonalnej, czyniąc je korzystnymi dla kobiet w okresie menopauzy. W okresie okołomenopauzalnym, w którym kobieta przekwita i przestaje regularnie miesiączkować, poziom hormonów w jej ciele ulega silnym wahaniom i powoduje różne przykre objawy. Okres ten zwykle rozpoczyna się w wieku ok. 40 lat i trwa do menopauzy. Objawy okołomenopauzalne obejmują:
- uderzenia gorąca,
- tkliwość piersi,
- niski popęd płciowy,
- zmęczenie,
- nieregularne okresy,
- wahania nastroju.
Objawy te mogą być nieprzyjemne, dlatego niektóre kobiety muszą stosować hormonalną terapię zastępczą, aby pomóc lepiej funkcjonować. W tym czasie fitoestrogeny mogą stanowić naturalną alternatywę dla syntetycznego estrogenu, stosowanego w tego rodzaju terapiach zastępczych. Wykazują przy tym szereg potencjalnych korzyści, w tym:
Uwalnianie od uderzeń gorąca
Fitoestrogeny mogą pomóc w łagodzeniu niekontrolowanych i nieprzyjemnych uderzeń gorąca. Badanie z 2014 r. wykazało, że zmniejszają one częstotliwość takich dolegliwości u kobiet po menopauzie, bez powodowania żadnych poważnych skutków ubocznych.
Zapobieganie osteoporozie
Niedobór estrogenu w okresie menopauzy może wpływać na zdrowie kości i powodować choroby, takie jak osteoporoza. Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) może pomóc temu zaradzić i wspomagać siłę kości, ale może także powodować nieprzyjemne skutki uboczne. Fitoestrogeny mogą być dla niej naturalną alternatywą.
Badanie z 2011 r. wykazało, że związki te pomagają w walce z osteoporozą po menopauzie. Naukowcy zauważyli jednak, że mogą występować pewne potencjalne skutki uboczne ich działania, dlatego potrzebne są dalsze badania w tym zakresie.
Zwalczanie złego nastroju
Kiedy poziom estrogenu u kobiety spada, może to niekorzystnie wpływać na nastrój i poziom energii. Niektóre kobiety próbują w tym czasie spożywać pokarmy bogate w fitoestrogeny, aby zrównoważyć poziom hormonów i złagodzić nieprzyjemne objawy. W zakresie efektywności ich działania potrzebne są jednak dalsze badania, aby jednoznacznie stwierdzić ich przydatność dla wspierania zdrowia organizmu.
Leczenie trądziku
Wiele dojrzałych kobiet w dojrzałym wieku zaczyna mieć problem z trądzikiem, którego przyczyną może być wzrost męskich hormonów androgenowych w organizmie. Fitoestrogeny mogą pomóc w walce z trądzikiem poprzez przywrócenie równowagi poziomu hormonów.
Badanie z 2017 r. częściowo popiera tę teorię, ale potrzeba więcej badań, aby udowodnić, czy mogą one być skutecznym sposobem w zakresie leczenia trądziku.
Zwiększenie ochrony przed rakiem piersi
Istnieją pewne hipotezy, że fitoestrogeny są korzystne w walce z nowotworami hormonalnymi, takimi jak rak piersi. Badanie z 2009 r. wykazało, że spożywanie pokarmów sojowych zmniejsza ryzyko śmierci i nawrotów choroby u kobiet z rakiem piersi. Jak wiadomo, produkty sojowe są bogate w fitoestrogeny.
Inne badanie w 2015 r. wykazało, że fitoestrogeny hamują wzrost komórek raka sutka. Jednak dalsze badania z 2015 r. sugerują, że ich rola w zakresie zapobiegania nowotworom piersi jest złożona i zależy od tego, na jakim etapie menopauzy znajduje się kobieta.
Niewątpliwe potrzebne są dalsze badania, aby w pełni zrozumieć, czy mogą one odgrywać użyteczną rolę w zapobieganiu i leczeniu raka. Prawdopodobnie również nie są odpowiednie dla wszystkich rodzajów choroby. Każdy, kto rozważa przyjmowanie tych związków, powinien niewątpliwe w pierwszej kolejności omówić to z lekarzem.
Wspomaganie zdrowia serca
Prawdopodobnie fitoestrogeny mogą skutecznie wspierać zdrowie serca. Badanie przeprowadzone w 2016 roku wykazało, że pomagają w leczeniu schorzeń wpływających na tętnice i poprawiają zdrowie serca u kobiet po menopauzie.
Zagrożenia i skutki uboczne
Badania wykazują, że fitoestrogeny mogą zapewniać podobne korzyści co syntetyczny estrogen, stosowany w hormonalnej terapii zastępczej. Jednak nie oznacza to, że są one istotnie bezpieczniejsze niż syntetyczny lek hormonalny. Działają w podobny sposób i mogą ponosić to samo ryzyko, które może obejmować m.in.:
- otyłości,
- nowotwory,
- problemów z reprodukcją.
Badanie z 2010 wykazało, że wysoki poziom soi w diecie kobiety może mieć wpływ na funkcje jej jajników. Uważa się, że zdrowo jest stosować dietę roślinną, a wiele pokarmów roślinnych zawiera fitoestrogeny. Konieczne są dalsze badania, aby w pełni zrozumieć ich działanie, ponieważ nie jest jasne, czy spożywanie ich na wysokich poziomach niesie ze sobą istotne ryzyko dla zdrowia.
Należy zawsze porozmawiać z lekarzem przed rozpoczęciem przyjmowania jakichkolwiek nowych suplementów, w tym fitoestrogenów.
Najważniejsze spożywcze źródła estrogenów
Związki te są obecne w wielu produktach spożywczych, także tych przetworzonych, jednak niektóre z nich są szczególnie bogate w te szczególne związki.
Orzechy i nasiona
- nasiona lnu,
- ziarna słonecznika,
- ziarenka sezamu,
- migdały,
- orzechy włoskie.
Owoce
- jabłka,
- marchew,
- granaty,
- truskawki,
- żurawina,
- winogrona.
Warzywa
- ignamy,
- soczewica,
- kiełki lucerny,
- fasola Mung.
Produkty sojowe
- soja,
- tofu,
- sos sojowy,
- tempeh,
- zupa miso.
Zioła
- czerwona koniczyna,
- korzeń lukrecji,
- chmiel.
Napoje
- kawa,
- burbon,
- piwo,
- czerwone wino,
- oliwa z oliwek,
- olej jaśminowy.
Ziarna
- owies,
- jęczmień,
- kiełki pszenicy.
Podsumowanie
Fitoestrogeny są związkami roślinnymi, które naśladują w organizmie działanie estrogenu. Stwierdzono również, że mogą być one korzystne w zwalczaniu objawów i stanów spowodowanych niedoborem tego ważnego hormonu żeńskiego. Szczególne znaczenie mogą mieć dla kobiet przed menopauzą i po menopauzie. Związki te prawdopodobnie odgrywają również pewną rolę w walce z rakiem. Aby jednak w pełni zrozumieć ich działanie, potrzeba znacznie więcej badań w tym zakresie. Ryzyko spożywania wysokich poziomów fitoestrogenów nie jest jeszcze w pełni zrozumiałe. Ich działania niepożądane mogą być podobne do działania syntetycznego estrogenu.
